Phiên bản lúc 10:27, ngày 31 tháng 8 năm 2012

901

Một phần của lý thuyết dân số (105-1) liên quan tới các yếu tố quyết định và hệ quả kinh tế xã hội của các xu hướng dân số. Các phân tích lý thuyết dân số trước kia chủ yếu tập trung vào mối quan hệ giữa tổng số dân và các nguồn lực¹ hay nói cách khác là các phương tiện có sẵn để duy trì dân số, hay sản xuất², việc tạo ra các hàng hoá và dịch vụ. Gần đây, trọng tâm đã chuyển sang các mối tương quan giữa tăng trưởng dân số 701-1) và các thành phần của nó, và tăng trưởng kinh tế (903-1), đặc biệt là trong tiêu thụ³, tiết kiệm⁴, và đầu tư⁵.

902

Quá trình xem xét mối quan hệ giữa kích thước dân số và nguồn lực đã làm nảy sinh các khái niệm mới gồm thừa dân số¹ và thiếu dân số². Những thuật ngữ này chỉ được xác định ở một mức phát triển³ nhất định. Dân số tối ưu⁴, đôi khi được gọi tắt là tối ưu⁴, đạt được khi thiếu hay thừa dân số đều không mang lại lợi thế gì. Trong trường hợp những lợi thế mang lại mang tính kinh tế thì được gọi là tối ưu kinh tế⁵. Các thảo luận về tối ưu kinh tế thường xoay quanh phúc lợi kinh tế nhưng vì đây là khái niệm khó xác định trong thực tiễn nên đôi khi chủ đề này được thay bằng mức sống⁶ hay tiêu chuẩn sống⁶. Mức sống thường được ước tính qua thu nhập quốc dân thực tế bình quân đầu người⁷ hay là tổng lượng hàng hoá và dịch vụ được tạo ra trong một khoảng thời gian cụ thể (hoặc giá trị thu nhập tương đương bằng tiền sau khi đã điều chỉnh để tính đến những khác biệt trong sức mua) chia cho tổng dân số trong cùng khoảng thời gian.

• 5. Một số người sử dụng khái niệm tối ưu năng lượng và tối ưu xã hội cũng giống như tối ưu kinh tế.
• 6. Một số nhà kinh tế định nghĩa "tiêu chuẩn sống" theo nghĩa hẹp là một mục đích đã được chấp nhận hoặc tập hợp các nhu cầu đã được công nhận; khái niệm này khác với khái niệm mức sống đã đạt được trên thực tế. Một số người khác lại sử dụng cùng một định nghĩa cho hai khái niệm này.
• 7. Các thước đo khác như tổng sản phẩm quốc dân bình quân đầu người cũng đã được sử dụng.

903

Các nhà kinh tế nhấn mạnh mối quan hệ phức tạp giữa tăng trưởng kinh tế¹ hoặc phát triển kinh tế¹ và tỷ lệ tăng trưởng dân số và những thay đổi trong cơ cấu dân số. Các nhà kinh tế ngày nay ít quan tâm tới khái niệm tĩnh về quy mô dân số tối ưu mà quan tâm nhiều hơn đến khái niệm động về tỷ lệ tăng trưởng tối ưu² của dân số hay tỷ lệ tăng trưởng phù hợp với tỷ lệ tăng mức sống tối đa. Các nước có mức sống thấp, hay còn được gọi là các nước chậm phát triển³ hay các nước đang phát triển³ đặc biệt quan tâm đến các mối quan hệ này.

• 3. Còn được gọi là các nước kém phát triển hay các nước có thu nhập thấp. Các nước này thường được so sánh với các nước phát triển hay các nước phát triển hơn.

904

Dân số tối đa¹ của một vùng lãnh thổ, đôi khi được gọi là khả năng tải¹ của vùng lãnh thổ, thường được hiểu là số lượng người lớn nhất có thể tồn tại trong một số điều kiện nhất định. Đôi khi khái niệm này cũng được sử dụng để chỉ số lượng người lớn nhất mà vùng có thể hỗ trợ được ở một tiêu chuẩn sống nhất định. Ngược lại, dân số tối thiểu² được hiểu là số lượng người nhỏ nhất và thích hợp với khả năng sinh tồn của nhóm³ trong một khu vực.

905

Thuật ngữ sức ép dân số¹ liên quan đến quy mô dân số và nguồn lực hiện có nguồn lực (901-1). Nói rằng sức ép dân số mạnh hay yếu có nghĩa rằng dân số của một khu vực là quá lớn hoặc qúa nhỏ so với điều kiện nguồn lực hiện có. Theo học thuyết Man-tuýt² luôn tồn tại sức ép dân số đối với nguồn lực để tồn tại nguồn lực³. Bất cứ thay đổi nào trong điều kiện sinh tồn sẽ làm gia tăng dân số gia tăng dân số (701-1)cho đến khi dân số cân bằng⁴đó cũng là khi mức sống đạt mức tối thiểu,tức là ở mức cho phép duy trì cuộc sống mức tối thiểu⁵,tức là ở mức cho phép duy trì cuộc sống. Sự cân bằng này được duy trì bởi việc xóa bỏ bất cứ dân số dư thừa đôi khi được hiểu như sự tích cực⁶, kiểm soát tích cực⁶ (nạn đói, dịch bệnh, chiến tranh), hoặc thông qua sự kiểm soát ngăn ngừa⁷hoặc kiềm chế mang tính đạo đức⁸bao gồm trì hoãn kết hôn⁹, đi kèm với sự kiêng khem quan hệ tình dục trước hôn nhân.

• 6. and 7. Thuật ngữ kiểm soát tích cực và preventive check kiểm soát ngăn ngừa trong tiếng Anh chỉ được sử dụng khi bàn về học thuyết dân số của Man-tuýt.

906

Mặc dù thuật ngữ Malthusianism¹ có nguồn gốc xuất phát từ học tuyết Man-tuýt, song hiện nay thuật ngữ này được sử dụng nhằm đề cập đến quan điểm muốn kiểm soát tốc độ gia tăng dân số. Thuyết Man-tuýt mới², trong khi chấp nhận ý định kiểm soát sự gia tăng dân số, lại kêu gọi hạn chế sự gia tăng dân số thông qua sử dụng các biện pháp tránh thai (627-3).

• 1. Malthusianism, n. - Malthusian, adj.: 1. tuân thủ học thuyết Man-tuýt. Hai thuật ngữ này đôi khi được sử dụng nhầm với việc vận động các chương trình kế hoạch hóa gia đình để giải quyết các vấn đề kinh tế..

907

The process of transition from a situation in which both fertility and mortality were relatively high to one in which they are relatively low which has been observed in many countries, is called the demographic transition¹ or population transition¹. In the process of moving from a pre-transitional stage² to a post-transitional stage³, there is typically a lag between the declines of mortality and fertility, so that a stage of transitional growth⁴ of population results. Economists have studied changes in productivity⁵, i.e., production per member of the labor force, or per head of the population, associated with this transitional period.

• 1. Sometimes called the vital revolution. A further distinction is made between the fertility transition and the mortality transition. The theory of the demographic transition associates historical changes in vital rates with socio-economic transformations attending the process of industrialization and urbanization.

* * *